Doğu Karadeniz’de Rize, Artvin, Trabzon, Giresun ve Ordu’da yaklaşık 200 bin üretici tarafından yaklaşık 800 bin dekar alanda üretimi yapılan ve Rize'nin ekonomisinde kilit rol oynayan yaş çayda bu yıl da düşük fiyat sorunu üreticileri ve sektörü derinden etkiliyor. Hazine Bakanlığı tarafından ödenen kilogram başına 2 TL'lik destekleme ücretinin kaldırılmasıyla birlikte, ÇAYKUR ile özel sektör fabrikalarının yaş çay alım fiyatları arasındaki makas daha da açıldı. Geçen yıl 19 TL olan yaş çay fiyatından desteklemenin çekilmesiyle birlikte, bu yıl 25,44 TL'ye yükselen ÇAYKUR fiyatındaki yaklaşık %50'lik artışa rağmen, ÇAYKUR'un kuru çaya yaptığı düşük zamlar (%15 ve %3,5) hem ÇAYKUR hem de özel sektör için yetersiz kaldı. Sektörü olumsuz etkileyen bir diğer faktör ise yüksek banka kredileri. Özel sektör, ödediği yüksek faizler nedeniyle üretici yerine adeta bankalara ödeme yapmak zorunda kalıyor. Aynı yüksek faizlerin ÇAYKUR'un da maliyetlerini ciddi şekilde artırması, çayın ana maliyetlerini had safhaya çıkarıyor. ÇAYKUR'un kâr-zarar bilançosu devlet tarafından sübvanse edilirken, özel sektör, yüksek kredi faizleri ve düşük kuru çay zammı gerekçesiyle düşük fiyattan alım yapmak zorunda kaldığını belirtiyor.
ASKON Rize'den Sert Çay Eleştirisi: "Sorumlu Siyasi İktidar ve Yerel Aktörler!"
Anadolu Aslanları İş Adamları Derneği (ASKON) Rize Şube Başkanı Recep Ali Karakoyun, çay sektöründeki bu "içler acısı" durumu sert bir dille eleştirdi. Çayın her yıl "Mayıs'ta hatırlanıp Eylül'de unutulan" bir sorun haline geldiğini belirterek yaş çayda yaşanan krize sert tepki gösteren ASKON Rize Şube Başkanı Karakoyun, " Günlerdir takip ediyoruz. Şehrimizin geçim kaynağı olan, şehrimizin kalkınması ve gelişmesi için en önemli ürün olan, çayımızın şu anki içler acısı hali ve mağduriyetini görüyoruz" dedi. Yıllardır aynı sorunların konuşulduğunu ve "Mayıs ayının ilk haftası hatırlanan, Eylül ayının son haftası unutulan" çay sorunlarının böyle devam ettikçe her sene gündeme geleceğini belirtti.
Karakoyun, hala devletin açıkladığı fiyatın taban fiyat mı yoksa tavsiye fiyatı mı olduğunun bilinmemesini eleştirerek bu farkın önemine vurgu yaptı. Çayı tavsiye fiyatından ucuza alan özel sektörün iflasın eşiğinde, müstahsilin ise mağdur durumda olduğunu dile getirdi. Bu durumdan kazançlı çıkanın ise yüksek faizle ÇAYKUR'a ve özel sektöre para satan bankalar olduğunu söyledi.
"Siyaset ve Koltuk Çekişmeleri Çözümü Engelledi"
Sorumluluğun kimde olduğu sorusuna da değinen Karakoyun, iktidarın özel sektörü, muhalefetin her ikisini, müstahsilin herkesi suçladığını ifade etti. Çözüm ortağı olan sivil toplum kuruluşlarının sessiz kaldığını, çayın hamisi olan Rize Ticaret Borsası ve Rize Ticaret ve Sanayi Odası'nın ise kendilerini hiç ilgilendirmeyen bir konu gibi davrandığını belirtti.
Karakoyun, çözüm için defalarca tavsiyelerde bulunduklarını ancak bu çabaların "siyaset ve koltuk çekişmelerine kurban gittiğini" vurguladı. Bu sorunun asıl sorumlusunun, 22 yıldır ülkeyi yöneten ve savunma sanayii gibi birçok alanda başarılı olan siyasi iktidarın, toplamda bir milyon çay müstahsilinin sorununu çözememesi olduğunu belirtti. Bu duruma sebep olanları ise 22 yıldır bölgede siyaset yapan siyasetçiler ve 22 yıldır hiç değişmeyen Rize Ticaret Borsası ile Rize Ticaret ve Sanayi Odası yöneticileri olarak gösteren Karakoyun, "Defaatle çözüm için tavsiyelerde bulunduk. Lakin; siyaset ve koltuk çekişmelerine kurban gitti çözüm arayışımız. Bu sorunun sorumlusu, 22 yıldır ülkeyi yöneten, uçaktan, savunma sanayisine her konuda başarılı olan siyasi iktidarın, toplam da bir milyon çay müstahsilinin sorununu çözememesidir. Tabi ki bunun sebebi bu 22 yıl boyunca bölgede siyaset yapan siyasetçiler, 22 yıldır hiç değişmeyen Rize ticaret borsası ve Rize ticaret ve sanayi odası yöneticileridir." dedi.
Çözüm Önerisi: Emtia Borsası Kurulmalı!
ASKON Başkanı Karakoyun, bu durumdan mağdur olanların ülkenin önemli kurumu ÇAYKUR, şehrin tek sanayisi özel sektör fabrikaları ve elbette müstahsiller olduğunu dile getirdi.
Karakoyun, çözüm olarak ise çay sorununun üç sac ayağı olarak değerlendirilmesini önerdi:
Tarladaki çayın iyileştirilmesi,
Akredite olmuş firmalarla yaş çayın tarladan kaliteli bir şekilde toplanması,
Fabrikada üretilen kuru çayın denetimle kaliteli bir hale getirilmesi,
Pazarda kuru çayın hak ettiği piyasa değerine ulaşması için Emtia Borsası kurularak çayın tek eksen kalitesine göre sınıflandırılarak satılması.