Az riskle kendi işinizi nasıl kurarsınız?
Kendi işinin sahibi olmak isteyen ve daha az risk almak isteyen yatırımcılara franchising sistemi ile iş kurma fırsatı.
Franchise (veya franchising), bir sistem ve markanın imtiyaz hakkı sahibinin, belirli süre, koşul ve sınırlar içinde, işin yönetim ve organizasyonuna ilişkin sürekli disiplin ve destek sağlayarak, belirli bir bedel karşılığında, bağımsız yatırımcılara sistem ve markasını kullandırmasına dayanan, uzun vadeli ve sürekli bir iş ilişkisidir.
Franchise, başarılı bir iş fikri etrafında toplanmış küçük girişimcilerin, büyük firma gibi davranmasını sağlar. Türkiye’de 1985 yılından bu yana franchise veren firmalar faaliyettedirler.
Franchising sistemi nasıl doğmuştur?
Franchising, işletmelerin mal ve hizmetlerini pazarlamada ortaya çıkan güçlükleri aşmak, pazar paylarını artırmak, pazarlama maliyetlerini düşürmek istemeleri gibi sebeplerden dolayı ortaya çıkmıştır. Teknolojinin hızlı gelişmesine paralel olarak franchising sistemi de hızla gelişmiştir. Dünya çapında önemli bir iş hacmine ulaşan pazarlama ve dağıtım kanallarından biri haline gelmiştir.
Franchising taraflar arasında bir sözleşme ile başlar. Taraflar, sözleşmenin kapsamını diledikleri genişlikte tutabilmektedirler. Sözleşme ile tarafların birbirlerine olan hak ve yükümlülükleri belirlenir. Bu hak ve yükümlülükler Franchising sözleşmesine taraf olan işletmelerin varlık ve kaynak unsurları ile faaliyet sonuçlarına etki etmektedir.
Son zamanlarda dünyada hizmet sektörünün çok hızlı bir büyüme kaydetti.Hizmet sektörünün büyümesine paralel şekilde, franchising sisteminde de çok hızlı bir büyüme olmuştur.
Franchising sisteminin bu hızlı büyümesinin nedenleri arasında, sistem için gerekli sermaye tutarı, girişimcinin motivasyonu, sistemin standart olması, kabul görmüş bir marka ve kontrol mekanizmasını sayabiliriz.
Günümüzde müşteriler, zamanı etkin kullanmak istemektedirler. Dolayısıyla en kısa zamanda kaliteli mal ve hizmet satın almak arzu etmektedirler. Bu da kalitesini ve markasını kabul ettirmiş ürünlerin satıldığı mağazalardan alışverişle mümkün olmaktadır. Bu aşamada franchising’in önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır.
Bildiğiniz gibi franchising bir pazarlama ve dağıtım sistemidir. Franchising sistemi veren açısından önemli olduğu kadar, girişimci içinde önemlidir.
Franchise sisteminde ilişkilerin nasıl olacağının belirlenmesinde en önemli unsur taraflar arasında karşılıklı müzakerelerle yapılan sözleşmedir. Bu sözleşmede karşılıklı hak ve yükümlülükler, franchise satış birimlerinin fizibilite açısından uygun olması gerekli özellikleri, bölgesel haklar, franchise verenin franchise alanı denetim derecesi, franchise verenin sağlayacağı eğitim ve danışmanlık kapsamının ne olacağı, taraflar arasında koordinasyonun nasıl sağlanacağı belirtilir.
Franchising almanın faydaları nelerdir?
100 İşletmeden sadece 5'i başarısız
İstatistik veriler açılan her 100 franchisee işletmesinden sadece 5`inin başarısız olduğunu göstermektedir. Bunun tam aksine franchising dışı bağımsız işletilen orta ve küçük boy işletmeler üzerinde yapılan araştırmalar, bu işletmelerden % 65`inin 5 yıl içerisinde başarısız olduklarını ve kapandıklarını ortaya koymaktadır.
Franchising sistemi başarılı olmak için yıllarca denenmiş ve doğan hataların sebepleri incelenmiş ve sistem sahibi tarafından sonunda büyük ölçüde risklerden ve sorunlardan arındırılmıştır. Yapılan incelemeler başarısızlıkların büyük ölçüde yönetim ve organizasyon hatalarından kaynaklandığını göstermektedir.
Girişimciler için tanınan ve güçlü bir marka bünyesi altında, kontrollü büyümek için en etkin yollardan biri olan franchising sistemi, Türkiye’de ve dünyada hızla gelişiyor. Ekonomik krize karşın, kendi işinin patronu olmak isteyenlerin sayısı artarken, Türkiye’de franchising pazarının büyüklüğünün, 35 milyar dolara ulaştığı tahmin ediliyor.
Özellikle son 8 yılda hızla büyüyen franchising sistemiyle birlikte, Ulusal Franchising Derneği’nin (UFRAD) verilerine göre, Türkiye’de 800, dünya genelinde 10.000 marka franchise veriyor. ABD’de her 12 kişiden 1’i, Türkiye’de ise her 2 kişiden 1’i, bu sistemle kendi işini kurmak istiyor.
Hangi sektörler franchising veriyor?
Türkiye’de 1990’lı yıllarda yavaş bir seyir izleyen sistemde, bugün özellikle gıda şirketlerinin, franchising alanında, büyük bir atılım yaptığı görülüyor. Yine tekstil, perakende, mobilya, otomotiv ve eğitim alanında da, büyük bir gelişim yaşanıyor.
Büyük şehirlerde gıda, perakende, eğitim ve hizmet gibi birçok sektörde ulaşılan doygunluk, marka sahiplerini Anadolu illerine ve yurt dışına yöneltiyor. Merkez dışında büyümenin en güvenli yollarından biri olan franchising de, işte bu noktada önem kazanıyor.
En çok hangi alanın markaları tercih edliyor?
Türkiye’de 2000 yılında 150 marka franchise verirken, bugün bu rakam 800’e ulaşmış durumda. Türk girişimciler, en çok restoran ve gıda alanındaki franchise veren markaları tercih etse de, son yıllarda tekstil, otomotiv, hizmet sektörü ve emlak markaları da, dünyanın birçok yerinde şube açtı. Bugün Türkiye’de, franchising sistemiyle çalışan 15 sektör var.
Uzmanlar, önümüzdeki dönemlerde, ekonomik anlamda büyük potansiyele sahip olan franchising sistemine daha fazla girişimcinin dahil olarak, kendi işini kurmasını beklediklerini ifade ediyor. Türkiye’yi franchising ile önce yabancı şirketlerin tanıştırmış olmasına rağmen, yerli şirketlerin de satış ve hizmet ağlarını genişletmenin en güvenli yolu olarak, bu sistemi benimsediği görülüyor.
Franchising sistemi başarılı olmak için yıllarca denenmiş ve doğan hataların sebepleri incelenmiş ve sistem sahibi tarafından sonunda büyük ölçüde risklerden ve sorunlardan arındırılmıştır. Yapılan incelemeler başarısızlıkların büyük ölçüde yönetim ve organizasyon hatalarından kaynaklandığını göstermektedir.
500-civarında perakende zincir markası bulunmaktadır. Ürün gruplarına göre dağılım ve yerli-yabancı dağılımı aşağıdaki gibidir.
- Giyim ve aksesuar 167 (1/3 yabancı)
- Ev mobilya ve eşyası 71 (1/5 yabancı)
- Kişisel bakım ve ürün 37 (1/5 yabancı)
- Fast food 98 (1/ 5 yabancı)
- Hizmetler 93 (1/2 yabancı)
- FMCG 32 (1/3 yabancı)
- Araç ve yakıt 37 (3/4 yabancı)
Toplam 170 civarındaki yabancı kökenli franchise zincirin bir kısmı Türkiye’de franchise verirken, bir kısmının master franchise alanları sadece kendileri işletme açmaktadırlar.
Yerli markaların arasından özellikle ürün satanlar, franchise sistemini kullanmalarına ve hemen tüm gereklerini yerine getirmelerine karşın, henüz tam anlaşılmadığı gerekçesiyle franchise tanımını kullanmamaktadır.
UFRAD
UFRAD Franchise Derneği, Franchise sektörünün Türkiye’deki ilk ve tek temsilcisi olan sivil toplum örgütüdür. Türkiye’de ilk olarak 1991’de kurulan UFRAD (Türkiye Franchising Derneği) Franchise sisteminin gelişmesi, yaygınlaşması ve bunun yanında sisteme karşı olan güveni arttırmak amacıyla kurulmuştur. Dünyanın en köklü Franchising derneklerinden biri olan UFRAD bugün sayıları 100’e yaklaşan uluslar arası statüye sahip güçlü firmayı çatısı altında toplamış bulunmaktadır.
UFRAD, Franchise sisteminin ülkemizde doğru bir biçimde öğrenilmesini, temel kuralların belirlenmesini ve uygulanmasını sağlama, Türk hukuk sistemi içinde yerini bulması ve sisteme güven duyulması için gerekli çalışmaları yapmak ve sistemin gelişmesi için bilgi kaynakları oluşturmaktadır.
Bu firmaların gerek Türkiye içinde gerekse uluslararası platformlarda işbirlikleri oluşturmasına destek olan derneğimiz, Türk firmalarının dünya pazarında ihtiyaç duydukları hukuki, kültürel ve mali konularda en önemli paylaşım merkezi haline gelmiştir. Bugün Türkiye Franchising sistemi içerisindeki markalar 35 milyar USD’ lik işlem hacmine ulaşmışlardır. Sistemli Franchise uygulamasıyla ilk kez 1982 yılında tanışan Türkiye, bugün 600’ün üzerinde yerli marka ve 200 yabancı marka ile güçlü bir Franchise marketi durumuna gelmiştir.