İşsizlik sigortasında nelere dikkat edilmeli

İşsizlik sigortası ülkemizde en son uygulamaya konulan sigorta kollarından biridir. Kendi istek ve iradesi dışında işsiz kalanlar için çalışmadıkları sürede gerekli şartları taşımaları halinde 6-8-10 ay süreyle faydalanılan bir sigorta koludur.

Sigortalıların prime esas aylık brüt kazançlarından yüzde 1 sigortalı, yüzde 2 işveren ve yüzde 1 devlet payı olarak alınmaktadır.

İsteğe bağlı sigortalılardan işsizlik sigortası primini ödeyenlerden ise yüzde 1 sigortalı ve yüzde 2 işveren payı alınmaktadır. Korumalı işyerlerinde çalışan ve iş gücü piyasasına kazandırılmaları güç olan zihinsel veya ruhsal engellilerin işsizlik sigortası işveren payı Hazine tarafından karşılanmaktadır.

İşsizlik sigortasına işverenlerce ödenen primler kazancın tespitinde gider olarak kabul edilir, sigortalılarca ödenen primler de gerçek ücretin hesaplanmasında gelir vergisi matrahından indirilir.

İş sözleşmesinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;

a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,

b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,

c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,

süre ile işsizlik ödeneği verilmektedir. Bu şartları taşımayan sigortaşlılara işsizlik ödeneği verilmemektedir.

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde kırkıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde seksenini geçemez.

İşsizlik sigortasından yararlanma şartları

Bu kapsamda işsizlik sigortasından yararlanılabilmesi için;

- Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmaları,

- Hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmaları,

- Son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmaları,

- Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmaları gerekmektedir.

İşsizlik sigortasından yararlanmanın belki de en önemli şartı olan hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün içinde prim ödeyerek sürekli çalışmış olmalarıdır.

İş sözleşmeleri işsizlik ödeneğinden yararlanacak şekilde sona eren sigortalı işsizlerin, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün içinde, hizmet akdi devam etmekle birlikte hastalık, ücretsiz izin, disiplin cezası, gözaltına alınma, hükümlülükle sonuçlanmayan tutukluluk hali, kısmi istihdam, grev, lokavt, genel hayatı etkileyen olaylar, ekonomik kriz ve doğal afet nedenleriyle işyerinde faaliyetin durdurulması veya işe ara verilmesi halinde, son 120 günün hesabında prim yatırılmayan bu süreler kesinti sayılmamaktadır.

Hafta tatili sorunu

SGK uygulaması ile iş mevzuatı bir anlamda farklılık arz etmektedir. Sosyal güvenlik mevzuatına göre; sigortalılığın sona ermesine ilişkin bildirimler, sigortalı işten ayrılış bildirgesiyle sigortalılığın sona ermesini takip eden on gün içinde e-sigorta ile yapılır. Dolayısıyla sosyal güvenlik mevzuatına göre hizmet akdinin sona erdiği tarih, işten ayrılış verilmesi gereken tarihtir.

Bununla birlikte örneğin kişi, işten ayrıldığı ilgili haftada, hafta tatiline hak kazanacak şekilde çalışmasını tamamlamış ise hafta tatili ücretine de hak kazanacak ancak SGK anlamında gün bildirilmeyecektir. Bu durumda örneğin, pazartesi, salı, çarşamba, perşembe, cuma ve cumartesi günleri iş günü olan ve cumartesi günü iş akdi feshedilen kişinin işten çıkışı cumartesi verilecek ve pazar hafta tatili ücretine hak kazansa da pazar günü için sigortalılık günü sayılmayacak. Söz konusu örnekteki kişinin pazartesi günü başka bir işe girmesi halinde dahi, hak ettiği ancak sigortalılık günü kazanmadığı gün sebebiyle son 120 günde kesinti ortaya çıkacaktır. Kişinin yeni girdiği işyerinden işsizlik sigortasına hak kazanacak şekilde işten ayrılması durumunda dahi, bu 1 gün için işsizlik ödeneğine hak kazanmayacaktır.

Bu nedenle işsizlik sigortasından yararlanma şartlarından biri olan son 120 gün kesintisiz çalışma şartının kaldırılması uygun olacaktır.

Ayrıca işsizlik ödeneğinin parasal tutarının da yükseltilmesi ve üst sınırın da en azından asgari ücretin 1.5 katı olarak belirlenmesi gerekmektedir.