Kriz Rize'yi vurdu

Türkiye'de gümrük, vergi, kambiyo, fiyat, kalite ve standartlara ilişkin hükümlerin uygulanmadığı serbest bölgeler, bu avantajlarına rağmen küresel krizin olumsuz etkilerinden payını alıyor.

İhracata dönük yatırım ve üretimin artırılması, ekonominin girdi ihtiyacının ucuz ve düzenli şekilde temin edilmesi, yabancı sermaye ve teknoloji girişinin hızlandırılması ve dış finansman ile ticari imkanlardan daha fazla yararlanılması amaçlanan serbest bölgelerde, ticaret düşüş trendini sürdürüyor.

Buna göre, serbest bölgelerde Ocak-Temmuz döneminde, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 37,8'lik düşüş ile 9,8 milyar dolarlık ticaret yapıldı.

Serbest bölgelerde ticaret geçen yılın aynı döneminde 15,7 milyar dolar düzeyindeydi.

Toplam ticaretteki düşüşe rağmen, 18 adet serbest bölgeler arasında TÜBİTAK-MAM Teknoloji bölgesinin ticareti ilk 7 ayda yüzde 90,87 oranında artarak, 46 milyon 703 bin dolardan 89 milyon 143 bin dolara yükseldi.

Kocaeli bölgesindeki ticaret de aynı dönemde geçen yıla göre yüzde 13,97 oranında artarak 407 milyon 165 bin dolar olarak gerçekleşti.

Ticareti en fazla gerileyen bölge ise yüzde 93,61 ile Samsun Serbest Bölgesi oldu. Samsun Serbest Bölgesinde ticaret buna göre 274 milyon 928 bin dolardan 17 milyon 558 bin dolara düştü.

Öte yandan ilk 7 ayda en fazla ticaret İstanbul Deri Serbest Bölgesi'nde yapıldı. Buna göre, İstanbul Deri Serbest Bölgesinde bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 42,94 oranında düşüş ile 2 milyar 174 milyon 830 bin dolarlık ticaret yapılırken, Ege Serbest bölgesinde yüzde 39,63'lük gerilemeyle 1 milyar 470 milyon 972 bin dolar tutarında ticaret kaydedildi.

İstanbul Atatürk Hava Limanında ticaret yüzde 25,12 düşüşle 1 milyar 684 milyon 752 bin dolar olarak gerçekleşirken, Mersin Serbest Bölgesinde yüzde 38,75'lik düşüşle 1 milyar 39 milyon 104 bin dolar, İstanbul Trakya Serbest Bölgesi'nde yüzde 50,92'lik düşüşle 622 milyon 180 bin dolar, Bursa'da yüzde 35,37'lik düşüşle 682 milyon 822 bin dolar, Avrupa Serbest Bölgesi'nde yüzde 32,23'lük düşüşle 666 milyon 816 bin dolar, Antalya Serbest Bölgesi'nde yüzde 33,01'lik düşüşle 324 milyon 997 bin dolar olarak gerçekleşti.

Kayseri Serbest Bölgesi'nde ise ticaret yüzde 44,63 gerilemeyle 236 milyon 319 bin dolara düşerken, Menemen Serbest Bölgesi'nde yüzde 42,03'lik düşüşle 157 milyon 474 bin dolarlık ticaret hacmi görüldü.

Ticaret, Adana-Yumurtalık Serbest Bölgesinde yüzde 35,12, Gaziantep Serbest Bölgesinde yüzde 51,45, Trabzon Serbest Bölgesinde yüzde 56,44, Denizli Serbest Bölgesinde, yüzde 55,26, Rize Serbest Bölgesinde yüzde 25,65 oranında geriledi.

Serbest bölgelerde gerçekleştirilen toplam 9 milyar 763 milyon 475 bin dolarlık ticaretin, 1 milyar 161 milyon 796 bin dolarlık kısmı yurt içinden serbest bölgelere, 2 milyar 737 milyon 582 bin dolarlık kısmı serbest bölgelerden yurt dışına, 2 milyar 975 milyon 903 bin dolarlık kısmı yurt dışından serbest bölgelere, 2 milyar 888 milyon 194 bin dolarlık kısmı da serbest bölgelerden yurt içine yapılan ticaretten oluştu.

Diğer taraftan serbest bölgeler aracılığıyla Ocak-Temmuz döneminde en fazla ticaretin yapıldığı ülkeler 3 milyar 450 milyon 75 bin dolarla Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı (OECD) ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri oldu.

Söz konusu ülkelere yapılan ticaret geçen yılın aynı d önemine göre yüzde 41,31 oranında geriledi. 27 AB ülkesiyle yapılan ticaret geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 39,73 azalırken, diğer OECD ülkeleriyle ticaret de yüzde 48,11 oranında geriledi.

Ticaretin en çok azaldığı ülke grubu ise yüzde 56,92'lik düşüş ile Bağımsız Devletler Topluluğu oldu. Buna göre geçen yılın Ocak-Temmuz döneminde 727 milyon 824 bin dolar olan ticaret, bu yılın söz konusu döneminde 313 milyon 576 bin dolara düştü.

Bu yılın 7 aylık döneminde diğer Avrupa ülkelerine 23 milyon 808 bin dolarlık, Kuzey Afrika ve Orta Doğu ülkeleri ile 911 milyon 329 bin dolarlık, diğer ülkelerle de 1 milyar 14 milyon 697 dolarlık ticaret yapıldı.

Öte yandan Ocak-Temmuz döneminde serbest bölgelerde istihdam edilen kişi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 14,32 oranında azalarak 44 bin 97 kişiye düştü. Geçen yıl aynı dönemde toplam 51 bin 466 kişi istihdam etmişti.

Ege serbest bölgesi istihdama en çok katkı sağlayan bölgelerde başı çekerken, bunu sırasıyla Mersin, Bursa, Antalya, Kocaeli ve İstanbul Deri serbest bölgeleri takip ediyor.

Bu yılın Ocak-Temmuz dönemi ile geçen yılın aynı döneminde serbest bölgelerde geçekleştirilen ticaret hacmi karşılaştırmalı olarak şöyle:

Ticaret (bin dolar)
Ocak- Temmuz Ocak-Temmuz Değişim
Serbest Bölgeler 2008 2009 yüzde
----------------. ------------ ------------- --------
İstanbul Deri 3.811.430 2.174.830 -42,94
Ege 2.436.630 1.470.972 -39,63
İstanbul Atatürk Havalm. 2.249.875 1.684.752 -25,12
Mersin 1.696.406 1.039.104 -38,75
İstanbul Trakya 1.267.804 622.180 -50,92
Bursa 1.056.591 682.822 -35,37
Avrupa 983.893 666.816 -32,23
Antalya 485.162 324.997 -33,01
Kocaeli 357.245 407.165 13,97
Kayseri 426.819 236.319 -44,63
Menemen Deri 271.644 157.474 -42,03
Samsun 274.928 17.558 -93,61
Adana-Yumurtalık 160.156 103.902 -35,12
Gaziantep 107.976 52.420 -51,45
TÜBİTAK MAM Tek. 46.703 89.143 90,87
Trabzon 38.942 16.963 -56,44
Denizli 28.933 12.945 -55,26
Rize 4.183 3.111 -25,65
--------------- ---------- --------- -------
Toplam 15.705.323 9.763.475 -37.83